Gospodarka cudów.

Nie wiem, jak to jest, ale forsa się mnie trzyma. Nigdy nie miałem bardzo dużo pieniędzy, ale nigdy też nie byłem bez grosza. Gdybym wpadł do studni, leżałaby tam stówka, za to brakłoby liny, z pomocą której wydrapałbym się na słońce. Przypuszczam, że ma to jakiś związek z faktem, że nigdy nie pracowałem. To znaczy wykonywałem w życiu mnóstwo najdziwniejszych czynności, ale nigdy (jeśli nie liczyć połówki etatu w „Dzienniku Polskim”, przez parę miesięcy) nie nawiązałem stosunku pracy. Zawsze odmawiałem etatu. Jestem na śmieciówce i chcę na niej zostać. Pracowicie oszczędzam na swoją starość.

Zacząłem zarabiać sam jeszcze w podstawówce. Co niedzielę chodziłem handlować pod Halę Targową, gdzie przez pewien czas miałem nawet małe przedsiębiorstwo. Interesik Konrada z „Tracę ciepło” jest tego niedokładnym wspomnieniem.

Uważam, że pieniądz należy poczuć jak najwcześniej, tę radość zarabiania i wydawania. Wówczas, w szkole podstawowej, żona mojego ojca pożyczyła mi jakąś astronomiczną jak na czternastolatka kwotę, abym kupił kasety w hurtowni i sprzedawał je z zyskiem. Byłem jej wdzięczy, ale też złościłem się trochę. Dlaczego musiałem ją spłacać? Dlaczego nie mogła, po prostu, dać mi tych pieniędzy? Teraz doskonale ją rozumiem. Pieniądze daje się dzieciom, pożycza przedsiębiorcom. Przedsiębiorca zasługuje na zaufanie i jest poważnym człowiekiem. Czułem się poważnie, rozkładając mój kramik o szóstej nad ranem w niedzielę.

Kto za młodu nauczył się zarabiania i wydawania, zachowa tę umiejętność do starości. Nie chcę żyć tak jak inni. Nie chcę, żeby inni żyli tak jak ja.

Przez dziesięć lat wykonywałem najdziwniejsze czynności (ledwo przepchałem się przez studia, więc nie myślcie, że miałem różowo), teraz domyka się dekada zawodowego pisania i oto, niespodziewanie, tkwię po uszy w alternatywnej ekonomii, którą nazywam gospodarką cudów. Nie wiem, z iloma ludźmi współdzielę to gorzkie szczęście, przypuszczam jednak, że jest nas całkiem sporo.

Pierwszy etap gospodarki cudów to męczące wyglądanie przelewów i przeklinanie nierzetelnych kontrahentów.  W drugiej fazie, uzyskujemy dziwaczny rodzaj płynności. Nie złoszczę się już, że nie zapłacili mi za maj, choć mamy listopad, gdyż właśnie przyszła forsa ze stycznia.

Etap trzeci i, jak sądzę, końcowy, polega na zaniku podstawowej zależności pomiędzy wykonaną pracą i zapłatą. Coś takiego po prostu nie istnieje. Ja, w zaciszu swojej domowej gontyny (używam tego określenia, odkąd pewien ksiądz poradził moim zaprzyjaźnionym nowożeńcom, aby byli „domowym kościołem”), wykonuję pewne określone czynności. Klepię w klawiaturę, czytam, oglądam, robię notatki. Efekt pracy wysyłam w świat. Jakiś czas później na moim koncie pojawia się pewna suma pieniędzy i brzęcząc, prosi, aby ją roztrwonić.

Pomiędzy wykonaną czynnością (napisanym tekstem) a wzmiankowaną wyżej wpłatą nie ma żadnego związku. Coś napisałem. Ktoś przelał mi talar. Mógłbym nie napisać, a talar zostałby przelany. Napisałem, a tu jednak nie ma talara. Niekiedy pracuję bardzo ciężko, po piętnaście godzin dziennie, i forsy jest wyraźnie mniej. Czasem ledwo enter klepnę, a portfelik puchnie jak trup wrzucony do rzeki.

Nie mam pojęcia, na czym to polega i czy na drugim końcu świata istnieje jakiś motyl wzniecający wokół mnie sztormy finansowe. Wiem za to, że ekonomia cudów jest pewniejsza, bardziej bezpieczna od zwyczajnej ekonomii, boleśnie zależnej od różnego rodzaju wskaźników, wahań i stóp procentowych, na cuda nie wymyślono jeszcze agencji ratingowej i nikt nie wie, jak z cudu obliczyć średnią.

Życie i jego kształt jest kwestią woli. Życie jest konsekwentne. Mówią mi: cud, że żyjesz, Orbitowski. Cud.

Coś stałego.

Każdy człowiek ma w życiu jakąś stałość. WS jest przypisany do Krakowa, ST do ziemi śląskiej, inni wiążą się rodzinnie, trzymają się określonego stylu życia. Istnieje rodzaj zakorzenienia, którego nie wybieramy, ale które wybiera nas. Ja przez całe życie pokonuję trasę dawnego tramwaju numer osiem w Krakowie. Teraz jest to linia trzynasta, kursująca z Bronowic na Podgórze i dalej. Dalej już mnie nie obchodzi.

Tak się poukładało, że do podstawówki jeździłem z Krowodrzy na Kazimierz. Chodziłem zresztą akurat do tej szkoły podstawowej, którą niedawno sprzątnął Pan Profesor Jacek Majchrowski. Coś, co było potrzebne mi i innym uczniom, nagle uznano za zbędne. Następnie znalazłem się w liceum, jednocześnie zmieniając miejsce zamieszkania. Zacząłem więc jeździć z Kazimierza do szkoły na Krowodrza.

Swoje pierwsze mieszkanie wynająłem niedaleko Karmelickiej i zacząłem jeździć ósemką do mamy, na Krowodrza, i do ojca, na Kazimierz. Potem zamieszkałem na Wrocławskiej i drałowałem stamtąd na ósemkę  pod Biprostal, żeby odwiedzić ojca. Do mamy mogłem chodzić na piechotę. Potem znów rzuciło mnie na Karmelicką, aż wreszcie wraz z żoną kupiliśmy mieszkanie w Podgórzu, niedaleko przystanku ósemki, na który drałowałem dzielnie aż do kompletnego uwiądu pożycia małżeńskiego. Nieoczekiwanie dla siebie znalazłem się na osiedlu w pobliżu Makro, mój syn pozostał na Podgórzu. Matkę i ojca miałem w jednej linii. Połączyła nas, oczywiście, ósemka.

Wyjechałem do Warszawy, wyjechałem do Kopenhagi i wyglądało na to, że z ósemką mam spokój. Gdzie tam. W Krakowie do dzisiaj zatrzymuję się u Urbaniuków, na Krowodrzach, skąd jeżdżę do Julka, do mamy, do taty i do knajpy. Jeździłbym wciąż ósemką, ale tę Pan Profesor Jacek Majchrowski w swej nieskończonej mądrości skierował do Cichego Kącika, proponując w zamian linię numer trzynaście. Trzynastka w interesującym mnie obszarze powtarza trasę linii numer osiem.

Na oko, ćwierć wieku w ósemce-trzynastce, z Krowodrzy na Kazimierz.

Na moich oczach Wyższa Szkoła Pedagogiczna przemieniła  się w Akademię i Uniwersytet. Budynek jednak stoi po staremu. Wyrosły budki z książkami i kasetami, a potem zniknęły, tak jak księgarnie i sklepy muzyczne, zastąpione przez banki. Sklep ze sprzętem grającym na Karmelickiej przeszedł kilka faz, był nawet sklepem Złotym, a teraz nie wiem, czy istnieje. Pomalutku mnożyły się spożywczaki i monopolowe, jasna farba wpełzała na stare fasady kamienic, wysypały się ogródki piwne i jadłodajnie, murek przy Kremerowskiej dociśnięto szyną, żeby nie siadali tam menele.

W tramwaju numer osiem-trzynaście dopada mnie nieszkodliwa przeszłość. Spotykam koleżanki ze szkoły, te, które mi się podobały, i te, które mi się nie podobały. Opowiadają o pracy w sklepie, o mężczyznach z zagranicy, o dzieciach i wakacjach. Biorą mnie za dziwoląga. Czasem wpadnę na dawno niewidzianego człowieka. Spoglądamy na siebie ponad głowami pasażerów, upewniając się, że ja to ja, a on to on. Podajemy sobie ręce i rozmawiamy. Słyszę, kto żyje, a kto umarł. Tak dowiedziałem się o śmierci Wiesława Wnęka, starego krakowskiego kulturysty, u którego zaczynałem ćwiczyć. Kilka lat później usłyszałem, że dziewczyna pracująca u Wieśka piętnaście lat temu również nie żyje. Ktoś tam wyjechał. Ktoś jest bardzo chory. Ktoś jeszcze się dorobił i tylko ręce mu się trzęsą, trzęsą się tak, że pieniądze gubi, że drzwi kluczami nie otworzy. Odpowiadam na to, że nie wiem, ale pewno tak. Co u mnie? U mnie wszystko w porządku.

Pijane baby wrzeszczą, że są opętane. Pijane baby wrzeszczą,  że umarli tańczą. Kibice piją piwo i palą papierosy. Szyna uciekła z Karmelickiej. Dziecko wali w cymbałki. Starcy wiszą nad młodzieżą. Żebrak bez rąk prosi, żeby wrzucić mu monetę do kubka zawieszonego na szyi, wrzucam, a mój przyjaciel, przejęty i współczujący szepcze: „On nawet konia nie może sobie zwalić”. Brzmi dźwięk skrzypiec, gra akordeon. Chłopy leją się po pyskach, pasażerowie szarpią się z kontrolerami. Wszyscy patrzą w ekrany smartfonów. Za oknem człowiek upadł na chodnik. Łóżko polowe, przepełnione szmelcem, zmienia się w punkt ksero, sklep komputerowy, sklep z telefonami komórkowymi, w pustą przestrzeń do wynajęcia.

Nic mnie to nie obchodzi. Nic tu nie ma żadnego znaczenia. Ja tylko jeżdżę tramwajem linii osiem-trzynaście.

Kurwa, ja pierdolę.

Pytacie o rolę wulgaryzmów w moim pisaniu, choćby tutaj, na blogu, ale chyba nie tylko – wszystkie moje książki nasycone są  mięchem, z publicystyką byłoby podobnie, lecz mi nie pozwalają. Mógłbym odpowiedzieć, że lubię takie słowa jak „kurwa”, „cipa”, „dupa”, „chuj”, tylko nie wiem, czy to prawda. Słowa są tylko słowami. Różnica polega na tym, że pisarz używa słów nieco inaczej niż inny człowiek; mają odmienne zastosowanie. Powtórzmy: „kurwa, cipa, dupa, chuj”. Dla człowieka zwyczajnego są to po prostu słowa, które coś znaczą. Dla mnie, proszę spojrzeć – ułożyły się w pewną historię, której sens rozpozna każdy dorosły. A przecież po prostu je wypowiedziałem, bez żadnego zamysłu.

Używam słów, aby opowiadać; słowa są narzędziem do zmuszania czytelnika, żeby poczuł to, czego od niego oczekuję, albo po prostu poczuł, pomyślał. Słowa służą do manipulacji i w tym kontekście „kurwa” jest słowem równie dobrym co „dziecko”, „kura”, „samolot”, „fuck”. Mógłbym napisać, że „kurwa” – a także „dupa”, „pizda”, „chuj”, „pierdolić” i wiele innych – ma wyjątkowo bogatą semantykę, doskonale wyraża różnorodne emocje i jeszcze kapitalnie brzmi. Ale to jest jasne. Mógłbym również rozwinąć na trzy ekrany mój pomysł na uprawianie sztuki słowa, choć sam termin „pomysł” nie jest zbyt trafiony. Coś po prostu przyszło, zjawiło się, zostało udoskonalone. Moją twórczość buduję na kontrastach. Zderzam wątki z literatury wysokiej i groszowej, styl wysoki z niskim, prostotę ze złożonością, kwiecistość z kolokwializmem i tak dalej, więc, w tym kołowrotku, „kurwa” z „cipą” ma swoją huśtaweczkę, nawet jeśli jest to jedynie chujśtawka.

Ale, ale, pan Andrzej pisze, że ma poczucie niestosowności. Przypuszczam, że gdybym „chuja” urwał, „kurwę” wepchnął w klasztor, poczucie niestosowności by zniknęło. Otóż nie.

Bo widzicie, moi mili, nie powiedziałbym, że moje pisanie jest wyłącznie niestosowne, lecz niestosownym bywa i bywać musi. Nie wyobrażam sobie pisania bez niestosowności, pieszczę się myślą, że te moje książeczki, te opowiadania i wpisy blogowe nawet w ogóle nie powinny się zdarzyć. Fabuła jakaś taka dziwna, bohaterowie również, nieposkładane to-to i boleśnie oderwane od wszelkich wyjaśnień, leży to w chuj daleko od normalnych książek i naprawdę pokapowałem się, kochani moi, że najczęściej zupełnie nie wiadomo, co z tym pisaniem moim zrobić.

Jest niestosowne.

Jest niestosowne jak człowiek rozdający na pogrzebie własną wizytówkę, jak para pieprząca się jak w biały dzień pod pomnikiem syrenki w Warszawie.

To piękna kobieta pierdząca w saunie.

To spotkany w knajpie człowieczyna, który po pierwszym piwie zaczyna opowiadać  wam swoje życie i płacze.

To menel, którego przez własną głupotę wpuszczacie do domu na pięć minut, lecz chałupa śmierdzi przez tydzień, a na ścianach są  czarne odciski palców.

To gówniarz, który pobije was w biały dzień na ulicy, bez żadnego powodu.

To gruba i stara striptizerka.

To nagi król maszerujący przez miasto. To dziecko, które wrzeszczy, że  ów król jest nagi.

To siostra najlepszego przyjaciela, zapraszająca na przygodę w toalecie w środku pierwszokomunijnego przyjęcia.

To ksiądz obwieszczający wiernym, że Boga nie ma. I abdykujący papież.

To Bóg, który przegrał z diabłem Niebo w karty i jeszcze próbował  oszukiwać.

To facet, który w świecie ludzi rozsądnych zachowuje się uczciwie. To jedyny skurwysyn otoczony przez świętych.

To fura patosu w świecie, gdzie każdy się umniejsza. To… to…  to… to… facet, który przedrzeźnia jąkałów. To wielkie ego i małe ego naraz. Czy istnieje coś bardziej niestosownego niż karzeł przebrany za olbrzyma? Jasne. Olbrzym przebrany za karła.

Kurwa, ja pierdolę.

Dobre życie w Polsce.

Siedzę  w pustej chałupie Urbaniuków, Urbaniuki są w Indiach, a kot Borys na szafie. Za chwilę będę musiał wepchnąć go do klatki. Nie mam pojęcia, jak to zrobić, kot Borys jest dużym zwierzęciem i unika mnie jak może. Muszę również opróżnić i wyczyścić kuwetę, co tylko pozornie wydaje się proste. Szlag trafił żarówkę w łazience, więc będę szorował po ciemku. Nie bardzo wiem, jak to zrobić, taki nieogar ze mnie, ale jakoś sobie poradzę. Pozostaje pytanie o skalę emocjonalnych strat, jakie poniesie kot Borys.

Ranki upływają  mi na pracy. Piszę troszeczkę dla Wyborczej, troszeczkę  gdzie indziej, za to prozy nie piszę wcale, słucham tylko, jak książka, szeleszcząc, układa się we mnie. Około pierwszej, dzień w dzień wychodzę z domu i drałuję do Julka. Staram się zaoferować mu jak najwięcej, chcę, żeby dobrze wspominał ten pobyt w Krakowie, chcę, aby był to czas możliwie urozmaicony. Chodzimy sobie po muzeach i odwiedzamy przyjaciół, którzy również mają dzieci. Gramy razem w „Little Big Planet” i warcaby, trochę rozmawiamy, a trochę milczymy. Julek wreszcie nauczył się wypowiadać „r” i pyszni się tą nową sprawnością. Każde słowo, które pada z jego ust, brzmi jak „karrramba”.

Wieczorami spotykam się z przyjaciółmi, tylko tymi najbliższymi, co nie oznacza, że ci, których tym razem olałem, nie są mi bliscy. Robimy to, co zwykli czynić przyjaciele. Pijemy piwo i rozmawiamy troszkę o rzeczach poważnych, a o głupotach bardzo często. Pilnuję, aby przed pierwszą w nocy wrócić do łóżka, nie dopuszczam też do kaca, właściwie próbuję nie dopuszczać, gdyż dzisiejszy poranek dowodzi mojej ograniczonej skuteczności w tym zakresie. Jutro Warszawa i odrobina zawirowań innego rodzaju, potem już koniec, będę wracał do domu.

Przyjaciel mój się rozstał, pragnie zapoznać i potrzebuje kompana, wyruszamy więc do miejsca, gdzie bywają dziewczęta. Knajpa jest czarna, przesycona dźwiękiem i dekoltem, kolega rusza do boju, ciągnąc za sobą wiernego giermka, czyli mnie. Sukces będący jego udziałem przychodzi szybko, rzekłbym od strzała. Wypada odstąpić od całujących się. Znajduję wolny stolik, biorę piwo, zapalam papierosa, siedzę i patrzę. Tańczący na parkiecie zmienili się w rozedrgane cienie, mężczyźni podpierają ściany lub głowy, flirtują, przystawiają się, dziewczyny rzucają spojrzenia, pragną być poderwane, to miejsce pulsuje seksem i wszyscy chcą się pierdolić. Nic mnie to nie obchodzi, jestem zaskoczony własną obojętnością, cieszę się patrzeniem, myślę o A, o moim przyjacielu trwającym w uścisku i o innych przyjaciołach, chciałbym, żeby wszyscy moi przyjaciele dużo ruchali, myślę o moim synu, o życiu, które mi wyszło, zaś o A myślę najbardziej. Nic w tej gorącej norze nie znajdzie dostępu do mojego serca. Czuję się bardzo szczęśliwy, kupuję kolejne piwo i jeszcze jedno, palę papierosa za papierosem, patrzę na ludzi i uśmiecham się do siebie, wreszcie wychodzę w śnieg, zamawiam taksówkę i jadę do domu.

Chwila Prezesa i Kreski.

Wydałem kiedyś taką książeczkę o kotach. Zrodziła się z bloga, mój ojciec zrobił ilustracje, dedykacja była dla Julka. Zacząłem pisać, nim przyszedł na świat, skończyłem jakiś rok później, kiedy waliło się moje małżeństwo.

Zamysł tych opowiadań był prosty. Dwa koty, zakochana para, tłumaczą sobie zawiłości życia, wyjaśniają sposób przenikania się nierealnego z realnym, przywiązania i lęku. Prezes reprezentował mądrość i wolę, lecz to Kreska posiadała zdolność formułowania właściwych pytań. Pytania są ważniejsze od odpowiedzi. Pytania świadczą o człowieku, kocie, stworzeniach dużych i małych. Chciałem, aby mój syn nauczył się kochać. Sam gówno wiedziałem o miłości. W sumie to dosyć przykra historia.

Szybko znielubiłem tę książkę. Kojarzyła mi się z okresem w życiu, o którym jak najszybciej chciałem zapomnieć. Zmieniałem się szybko, moje wczoraj nie było moim dziś. Ale bajki kocie dotarły do ludzi, zalęgły się w niektórych z nich i rozmruczały. Wydaje mi się, że niektórzy czytelnicy, nawykli do starych tekstów, nie bardzo wiedzieli, co zrobić z tymi opowiadaniami.

Koty – prawdziwe – zostały ze mną i są. To już całkiem wiekowe zwierzęta, lecz nie straciły za wiele ze swojego charakteru. Podróżują za mną, gdziekolwiek się nie znajdę. Były w Warszawie, są w Kopenhadze i nie sądzę, aby odczuwały specjalną różnicę. W książce Prezes miał więcej ze mnie, okazało się jednak, że lusterkiem jest Kreska. To bardzo gruba, głupia, śmieszna i strachliwa kotka. W porównaniu z Krakowem i Warszawą bardzo się uspokoiła. Stało się tak, ponieważ ja się uspokoiłem.

Właściwie zapomniałem o kocich bajkach. Luźna kontynuacja tamtego pomysłu, czyli „Nosorożec”, pomimo kilku podejść pozostaje w fazie projektów. Napisałem inne książki, związałem się z nimi i rozwiązałem. Bajki stały się przedmiotem na półce. Szybko zapominam i nie mam wspomnień.

Tydzień temu wiozłem Julka do Krakowa. Jechaliśmy autobusem i mały powiedział, że zna tę książeczkę, zna i to dobrze, ktoś mu ją czyta. Wymienił swoje ulubione bajki, wyznał, co sądzi o każdym z kotów, i opowiedział mi, jak to znajdował swoje własne ślady w tych opowieściach. Prosił, bym mówił mu o kotach, jak teraz rozmawiają. Zrobiło mi się odrobinkę głupio, bo przecież już ich nie słucham.

Jak się jeszcze czułem? Dość trudno to ubrać w słowa. Byłem szczęśliwy, zdumiony i zakłopotany. Dzwoniły we mnie rzeczy inne, ulotne.